Η θαυματουργή εικόνα – σύμβολο του Πόντου, η δημιουργημένη με προσευχή και ευλάβεια από τον Ευαγγελιστή Λουκά, κατά τον 4ο αιώνα μεταφέρεται και ανηφορίζει ψηλά στον Παρθενώνα, στον Ναό της Αγίας Σοφίας και είναι αρχικά γνωστή ως «Παναγία η Αθηνιώτισσα».
Έπειτα η Θεοτόκος γνωστοποιεί την θέληση της στους μοναχούς Βαρνάβα και Σωφρόνιο, θείο και ανιψιό, να πάει η εικόνα στου Πόντου τα άγρια βουνά, κοντά στην Τραπεζούντα και τελικώς κατόπιν θείας υπόδειξης, στο Όρος Μελά σε μία σπηλιά, χτίστηκε το Μοναστήρι ορόσημο του Ελληνισμού του Πόντου.
Οι μοναχοί ζήσανε εκεί, ώσπου εν ειρήνη αναπαυθήκανε κι οι δυο την ίδια μέρα και η εικόνα παρέμεινε εκεί για πάνω από 1500 χρόνια. Αμέτρητα αφιερώματα δέχτηκε από βυζαντινούς αλλά και από σουλτάνους.
Μια εκπνοή πριν την καταστροφή και δύο άλλοι μοναχοί, τώρα οι τελευταίοι, ο Ιερεμίας και ο Αμβρόσιος ο Σουμελιώτης, θάβουνε τα κειμήλια της Ιεράς Μονής της Παναγίας Σουμελά. Η εικόνα μαζί με τον πολύτιμο σταυρό με τα πετράδια, δώρο του Εμμανουήλ Γ’ Κομνηνού, αλλά και το χειρόγραφο Ευαγγέλιο του Οσίου Χριστοφόρου του τρίτου κτήτορα της Μόνης, περιμένουν κάτω από τη γη την διπλωματική συμφωνία ανάμεσα στις δύο χώρες και τελικώς όταν επιτυγχάνεται αυτή, ο μοναχός Αμβρόσιος με συνοδεία Τούρκων αστυνομικών, κλαίει σκυφτός στα χώματα κι ασπάζεται την εικόνα.
Το 1952 ανεγέρθηκε το νεο Μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά στο Βέρμιο, στην ορεινή Ημαθία και η εικόνα εκεί, να έχει υποστεί φθορά, με τις μορφές της Παναγίας και του Ιησού να διαγράφονται αχνά, εκεί για να θυμίζει τον πληγωμένο Πόντο, την Ιστορία του Έθνους, με χρώματα ανεξίτηλα, τα πλέον ζωηρά.
erimitic