“Την πόλιν σοι δούναι, ουτ’ εμόν έστιν ουτ’ άλλου των κατοικούντων ἐν ταύτῃ• κοινή γαρ γνώμῃ πάντες αυτοπροαιρέτως αποθάνουμεν και ου φεισόμεθα της ζωής ημών”!
– Κείμενο: Νεκταρία Παπαγεωργίου –
23 Μαΐου 1453… ξεκινά ο Γολγοθάς κι η πορεία προς τη Σταύρωση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, της Ρωμανίας, της Βασιλεύουσας… η Πόλη των πόλεων που πολιορκείται καιρούς, με κάθε τρόπο, από μνηστήρα πολεμοχαρή, ΑΝΕΣΤΙΟ πατρίδας, ιστορίας ένδοξης, ζωοδόχου Πίστης, ζητείται για τελευταία φορά από τον κηδεμόνα της…
Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος ΙΑ΄, ακούει από τον απεσταλμένο τού μωάμεθ β’ την απαίτησή του: να του παραδώσει την Πόλη, με αντάλλαγμα το Δεσποτάτο του Μυστρά, όπου ο ίδιος μπορεί να γίνει άρχοντας. Μαζί στο “πακέτο” υπάρχει και η δέσμευση της σωτηρίας των κατοίκων της. Ζητάει ο μωάμεθ… για να λάβει ένα νέο Μολών Λαβέ! Στεφανωμένο, λευκό από λεβεντιά, τιμή και συνάμα άλικο κόκκινο, χρώμα ρουμπινιού, από το αίμα μαρτύρων. Παραθέτω το χρονικό του “πολιτισμένου” τελεσίγραφου και τον ανυπέρβλητο λόγο του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου με συγκλονισμό ψυχής :
Απαρτίσας ουν τα πάντα, ως αυτώ εδόκει καλώς, έπεμψεν ένδον λέγων τω βασιλεί «Γίνωσκε τα του πολέμου ήδη απήρτησθαι• και καιρός ἐστιν από του νυν πράξαι το ενθυμηθέν προ πολλού παρ’ ημίν νυν• την δε έκβασιν του σκοπού τω Θεώ εφίεμεν.
Τί λέγεις; Βούλει καταλιπείν την πόλιν και απελθείν, ένθα και βούλει, μετά των σων αρχόντων και των υπαρχόντων αυτοίς, καταλιπών τον δήμον αζήμιον είναι και παρ’ ημών και παρά σου; ή αντιστήναι και συν τη ζωή και τα υπάρχοντα απολέσεις συ τε και οι μετά σε, ο δε δήμος αιχμαλωτιστθείς παρά των Τούρκων διασπαρώσιν εν πάση τη γη; »
Ὁ βασιλεύς δ’ απεκρίνατο συν τη συγκλήτῳ• « Ει μεν βούλει, καθώς και οι πατέρες σου έζησαν, ειρηνικώς συν ημίν συζήσαι και συ, τω Θεώ χάρις. Εκείνοι γαρ τους εμούς γονείς ως πατέρας ελόγιζον και ούτως ετίμων, την δε πόλιν ταύτην ως πατρίδα• και γαρ εν καιρώ περιστάσεως άπαντες εντός ταύτης εισιόντες εσώθησαν και ουδείς ο αντισταίνων εμακροβίω. Έχε δε και τα παρ’ ημίν αρπαχθέντα αδίκως κάστρα και γην ως δίκαια και απόκοψον και τους φόρους τόσους, όσους κατά την ημετέραν δύναμιν, κατ’ έτος του δούναι σοι και άπελθε εν ειρήνη. Τί γαρ οίδας, ει θαρρών κερδάναι ευρεθής κερδανθείς; Το δε την πόλιν σοι δούναι, ουτ’ εμόν έστιν ουτ’ άλλου των κατοικούντων εν ταύτη• κοινή γαρ γνώμη πάντες αυτοπροαιρέτως αποθάνουμεν και ου φεισόμεθα της ζωής ημών».
Το ίδιο μαρτυρικό φρόνημα στην ίδια γραμμική πορεία: από τους βιγλάτορες του Λεωνίδα, σε αυτούς της Βασιλεύουσας και μετά της Ελλάδας του ΄40. Τρία Μολών Λαβέ ( = αν έχεις τα ψυχικά αποθέματα, έλα να τα πάρεις!) – τρείς μακριές μεταξύ τους χρονικές αποστάσεις, με τη λεβεντιά να προπορεύεται της τροχιοδρομημένης μοίρας. Η αξίωση με το ίδιο σκηνικό: ο απεσταλμένος να ζητά την ταπεινωτική παράδοση από τον ταγμένο τη πίστη άρχοντα , και να παίρνει την ίδια απόκριση. Ας μη μείνει αυτό ως παρατήρηση στον ιστορικό χάρτη, ας μη γίνει ανάγνωση απλού συμβάντος, διπλωματική ανταπάντηση διαβουλεύσεων.
Κλείνοντας τα μάτια και κατευθύνοντάς τα στη ψυχή και στην καρδιά μας εκείνη τη μαγιάτικη μέρα του 1453, βλέπουμε τον Βασιλιά – Μύθο, τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, να γίνεται ο Άτλαντας που στους ώμους του καλείται να σηκώσει όχι μόνο την τραγική εκείνη στιγμή και την έκβασή της στη συγκεκριμένη χρονικότητα, αλλά το μεγαλειώδες πριν – καθώς πρέπει να φανεί αντάξιος κλειδοκράτορας- και το αιώνιο μετά!!! Μία βολεμένη απάντησή του για την εξασφάλιση της επίγειας συνέχισης, θα σήμαινε το ακαριαίο τέλος μας!! Εκεί και τότε που θα σκιζόντουσαν οι ουρανοί, δίνεται η ματωμένη απόκριση.
Έτσι συναντιούνται τα σταυροδρόμια του Θεού! Με αγκάθια και λουλούδια, με σπαθί και στέφανον, με Σταύρωση κι Ανάσταση. 23 Μαΐου 1453… η κλεψύδρα αναποδογυρίζει στην άλλη της βάση σε αντίστροφη μέτρηση… απομένουν 6 ημέρες, μέχρι την Άλωση της Πόλης, της ρωμιοσύνης. Και μέσα σε αυτές τις 6 ημέρες τα άνωθεν κατεβαίνουν μυστικά εκεί- στην Κωνσταντίνου Πόλη- με άγια αποκάλυψη στους ευσεβείς και αγγελική συνοδεία στους μάρτυρες, για να περικυκλώσουν τείχη και χώρα στη χαράδρα του σεισμού του επικείμενου τέλους. Εκεί που ο ελληνισμός θα γίνει και πάλι το εσφαγμένον αρνίον, και θα ξεκινήσει η Μεγάλη Παρασκευή του για τα επόμενα 400 (σχεδόν) χρόνια του. “Πάλι με χρόνια με καιρούς…”
Στον νου μου αντηχούν συνειρμικά τα δύο ποιήματα του Καβάφη, οι “Θερμοπύλες” και το “Che fece… il gran rifiuto”… για την “τιμή εκείνων που στην ζωήν των ώρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες” συνδέοντάς τους με την εκφορά του “μεγάλου Όχι” κι ας έχουν “προβλέψει ότι θα διαβούν οι Μήδοι”.